Onlangs deed ik mee aan een onderzoek, uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut in opdracht (en als onderdeel) van Liveseed, naar hoe consumenten van biologische producten staan tegenover nieuwe plantveredelingstechnieken, om dat vervolgens mee te nemen in EU-besluitvorming.
Deze nieuwe technieken bleken allemaal genetische manipulatie te betreffen en het onderzoek kwam op mij over als een poging de weerstand onder mensen in kaart te brengen, om die vervolgens om zeep te kunnen helpen.
Begin januari werd ik uitgenodigd deel te nemen aan een onderzoek van het Louis Bolk Instituut naar nieuwe veredelingstechnieken in de biologische landbouw. “Interessant,” dacht ik in mijn naïviteit, “wat goed dat dit wordt gedaan. En wat zouden die nieuwe technieken voor de bio-landbouw dan behelzen, als alternatief voor de strikt materialistische technieken van de doorsnee-landbouw?”
Ik kwam wat bedrogen uit.
Nieuwe PlantveredelingsTechnieken (NPT)
Onder Nieuwe Plantveredelingstechnieken (NTP) worden de modernste vormen van genetische manipulatie verstaan.
Toen de gen-technieken in het laatste kwart van de vorige eeuw opkwamen, raakten ze bij het publiek bekend als genetische manipulatie. Die term is in de newspeak vervangen door genetische modificatie (met als resultaat GMO – Genetisch Gemodificeerde Organismen) en zo van zijn negatieve lading ontdaan. Het werd daardoor makkelijker de technieken in het dagelijks leven te laten doordringen. Iets dergelijks gebeurt nu opnieuw met NPT.
Tijdens de onderzoeksavond werd uitgelegd hoe na de klassieke veredeling (selectie en kruising) de genetische manipulatie opkwam, met als nieuwste loot aan de stam de CRISPR-Cas-technieken.
Verder werd het onderscheid geïntroduceerd tussen technieken
- waarbij genetisch materiaal van de ene naar de andere soort wordt overgebracht (transgenese),
- waarbij genetisch materiaal van de ene variëteit van een soort naar de andere wordt overgebracht (cisgenese)
- en waarbij het genetisch materiaal binnen een variëteit wordt aangepast (genoom editing, waarbij m.n. CRISPR-Cas wordt ingezet).
Onderstaand filmpje werd hierbij gebruikt:
Daarna werd de term Nieuwe PlantveredelingsTechnieken geïntroduceerd voor gen-manipulatie binnen een soort en aanpassing van DNA zonder transplantatie.
En dít is waar het onderzoek op gericht is: hoe staat de consument van biologische voedingsmiddelen tegenover deze “milde” vormen van genetische manipulatie?
Wetgeving
De resultaten/producten van transgenese (zeg maar klassieke gen-manipulatie) vallen onder de GMO-wetgeving en zijn in de EU onderhevig aan strenge restricties.
Maar voor cisgenese en genoom editing moet dat allemaal opnieuw worden bekeken.
De Monsanto’s van de wereld zitten hierover bij de EU aan tafel en het moge duidelijk zijn wat zij nastreven.
Het onderzoek
Het doel van dit onderzoek zou zijn ook de consument een stem te geven en dan met name de consument van biologische levensmiddelen. Het onderzoek vindt plaats in meerdere landen in de EU, waarbij Nederland zo ongeveer hekkesluiter is.
Als goede wetenschappers stelden de onderzoekers zich zo neutraal mogelijk op, presenteerden cf. de geüniformeerde opzet van het onderzoek en legden de deelnemers elk een Q-sorting onderzoek voor: enkele tientallen stellingen over het onderwerp, die gerangschikt moesten worden van zeer niet mee eens tot zeer mee eens, waarbij de extremen de minste ruimte bieden en het neutrale midden de meeste (je kunt slechts twee stellingen als zeer niet mee eens bestempelen en slechts twee als zeer mee eens, terwijl er meer naar het midden toe steeds meer ruimte is).
De stellingen waren in de trant van:
- NPT mag nooit in de bio-landbouw worden toegelaten
- NPT kan helpen de klimaatcrisis te overwinnen
- als wetenschappers zeggen dat NPT veilig is heb ik daarin vertrouwen
Deze methodiek laat vooral zien wat het zwaarst weegt, het gaat om relatieve antwoorden, niet om absolute. Onzichtbaar blijft hóe zeer ik het ergens mee eens of oneens ben.
Q-sorting wordt vooral gebruikt als indicatie, om de richting van vervolgonderzoek te bepalen. Maar van serieus vervolgonderzoek kan in dit geval geen sprake zijn: het Horizon 2020 project van de Europese Commissie, die dit financiert, loopt dit jaar af. Dus wát wordt er met dit onderzoek beoogd?
De bio-consument ingepakt
Na afloop bekruipt me meer en meer het gevoel dat ik er ingeluisd ben. Gepaaid met de naam van het gerenommeerde Bolk Instituut en ‘onderzoek naar nieuwe veredelingstechnieken voor de biologische landbouw’ vogelt de EU uit waar de weerstand gezocht moet worden tegen toepassing van genetische manipulatie in de biologische landbouw en veredeling.
Ongetwijfeld is er al lang besloten dat dit traject wordt ingezet, nu moeten de geesten ervoor worden rijpgemaakt. De informatie verkregen uit dit onderzoek is daarvoor een bruikbaar instrument.
Door in te zetten op verbeterde voedingswaarde, betere resistentie tegen ziekten, een bijdrage aan de modieuze ‘strijd tegen de opwarming’ en door het beeld te creëren dat NPT niet hetzelfde is als genetische manipulatie hoopt de EU de weg vrij te maken voor toepassing van deze technieken in de biologische landbouw. Monsanto c.s. wil dat graag. Liveseed helpt daarbij met dit onderzoek.
Caveat emptor!
Hieronder wat toelichtende informatie.
Liveseed
Liveseed is een door de EU gefinancierde (Horizon 2020 project) organisatie met als doelstelling de transparantie en concurrentiekracht te vergroten in de biologische zaadsector (veredeling, teelt), om zo het gebruik van biologisch zaaigoed te stimuleren. Op biologische teelt afgestemde variëteiten zijn essentieel om de biologisch landbouw in Europa op een hoger plan te brengen.
Horizon 2020
Horizon 2020 is een financieel instrument van de Europese Commissie om de Innovatie Unie tot stand te brengen, een EU-speerpunt om de mondiale concurrentiepositie van ‘Europa’ te waarborgen. Met een budget van ongeveer €80 miljard voor 7 jaar (dat is ongeveer het nederlandse defensiebudget anno 2020) is het het grootste EU onderzoeks- en innovatieprogramma tot nu toe.
Dit grote budget voorziet helaas niet in vertaling van de Horizon 2020 website naar de vele talen van de 27 EU-landen – wie meer wil weten van de EC’s officiële verhaal hierover moet het engels beheersen.
Het Louis Bolk Instituut
Het Louis Bolk Instituut is (sinds 1976) een onderzoeks- en adviesorganisatie, dat ervan uit gaat dat landbouw, voeding en gezondheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het versterken van natuurlijke systemen en processen is daarbij een doelstelling. Klanten en opdrachtgevers zijn o.m de Rijksoverheid en Waterschappen, en in het geval van dit onderzoek: Liveseed.
Het instituut is overigens zelf deelnemer van Liveseed.
Q-sorting
Q-sorting is een ordeningsmethode waarbij deelnemers stellingen sorteren, op volgorde leggen, waardoor persoonlijke prioriteiten zichtbaar worden. Goed te gebruiken als je een groot aantal variabelen bij een klein aantal mensen wil onderzoeken. Zo krijg je een gedetailleerd beeld hoe mensen over een bepaald onderwerp denken. Op basis hiervan kun je de richting van een vervolgonderzoek bepalen.